Speculaas

Speculaas, het heerlijke gekruide koekje, is een van de Oer-Hollandse lekkernijen die bij Sinterklaas horen. Helemaal Nederlands is de koek overigens niet. In Duitsland kennen ze hem als Spekulatius, en in België is er speculoos of spekolaus. Speculaas kent een lange, boeiende geschiedenis.


Vroeger eerden de Germanen de goden omdat zij dachten dat de goden invloed hadden op het gewas. Ze eerden de goden door ze offers te brengen. Het waren eerst dieren, maar later mochten het ook offers in de vorm van brood of banket zijn. Het moesten dan wel luxe broden zijn, waar bijvoorbeeld honing of gedroogde vruchten aan was toegevoegd. Deze offerbroden waren in feite de voorlopers van onze kerststollen. Het christendom hield bepaalde heidense gebruiken in stand om het volk niet tegen zich te krijgen. De koeken met symbolen mochten blijven. Zo stond de koe en het varken bijvoorbeeld symbool voor voorspoed en welzijn. De kerk kreeg het volk wel zo ver dat er ook heilige afbeeldingen op de broden en koeken werden aangebracht. Het feestgebak werd zo populair, dat er een heilige was die vond dat de kerk zich toch eens zorgen om het gesnoep van het volk moest maken. Het was de heilige Eligius (588-659). Het was in de eeuw waarin Sinterklaas een belangrijke rol ging spelen. De bisschop van Myra werd vanwege zijn populariteit veelvuldig op koek en banket uitgebeeld. Hij werd gezien als een weldoener. Zijn naamdag viel midden in de winterperiode, een tijd waarin veel offerkoeken werden gebakken. De koeken uit die tijd waren eigenlijk niet meer dan veredelde broden waaraan voor de smaak honing werd toegevoegd. De specerijen die we nu in de speculaas kennen (kaneel, nootmuskaat, foelie en kardemom) waren toen alleen nog bij de oude Romeinen bekend.


De verenigde Oost-Indische Compagnie bracht de specerijen mee in de 16e en 17e eeuw, waardoor ze ook hier bekend werden. Omdat Amsterdam vanwege zijn gunstige ligging een groot handelscentrum werd, kon de gewone man zich ook permitteren de specerijen tegen gunstige prijzen te kopen. In de loop van de eeuwen ontwikkelde iedere bakker zo zijn eigen specialiteit. Speculaasdeeg werd een zogenaamd patroondeeg, een deeg waarvan de receptuur alleen bekend was bij de bakkerspatroon. Het recept voor speculaas is nu overal verkrijgbaar. Dankzij de kant-en-klare speculaaskruiden is het ook nog niet eens moeilijk thuis zelf speculaas te maken. Tegenwoordig is het gekruide koekje nog steeds enorm populair. Eigenlijk zijn de koekjes het hele jaar door verkrijgbaar, maar de kruidige specerijen maken het juist extra lekker tijdens de donkere wintermaanden. Speculaas wordt tegenwoordig over de hele wereld geëxporteerd.



Lees ook